Czy Unieważnienie Aktu Notarialnego Jest W Ogóle Możliwe?

Tak, unieważnienie aktu notarialnego jest możliwe, choć nie jest to proces prosty i wymaga spełnienia określonych warunków prawnych. Akt notarialny, jako dokument urzędowy sporządzony przez notariusza, ma domniemanie prawdziwości i mocy dowodowej. Jednak prawo przewiduje sytuacje, w których czynność prawna udokumentowana aktem notarialnym może być uznana za nieważną.

Kiedy Można Unieważnić Akt Notarialny? Kluczowe Przesłanki

Unieważnienie aktu notarialnego najczęściej następuje z powodu wad oświadczenia woli jednej ze stron. Kodeks cywilny wymienia kilka podstawowych przyczyn, dla których oświadczenie woli, a co za tym idzie, akt notarialny, może zostać podważony:

1. Brak Świadomości Lub Swobody Przy Składaniu Oświadczenia Woli

Jeśli osoba składająca oświadczenie woli (podpisująca akt notarialny) znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, akt notarialny może być unieważniony. Co to oznacza w praktyce?

• Choroby psychiczne: Schizofrenia, demencja, choroba Alzheimera, psychozy.
• Niedorozwój umysłowy.
• Inne zaburzenia psychiczne: Stany depresyjne, silne uzależnienia, zaburzenia pourazowe, otępienie – nawet jeśli są przemijające.

Przykład: Osoba cierpiąca na zaawansowaną demencję podpisuje akt notarialny sprzedaży mieszkania. Można argumentować, że w chwili podpisywania aktu nie była świadoma konsekwencji swojego działania.

2. Pozorne Oświadczenie Woli

Unieważnienie aktu notarialnego jest możliwe, gdy oświadczenie woli zostało złożone dla pozoru, a druga strona o tym wiedziała. Oznacza to, że strony formalnie dokonują czynności prawnej (np. sprzedaży), ale w rzeczywistości nie mają zamiaru wywołać skutków prawnych z niej wynikających.

Przykład: Dwie osoby "sprzedają" sobie nieruchomość na papierze, aby uniknąć egzekucji komorniczej, ale w rzeczywistości własność się nie zmienia.

3. Błąd

Błąd, jako wada oświadczenia woli, musi być istotny i dotyczyć treści czynności prawnej. Oznacza to, że osoba składająca oświadczenie woli działała pod wpływem mylnego wyobrażenia o rzeczywistości, a ten błąd był na tyle znaczący, że gdyby go nie było, osoba ta nie złożyłaby oświadczenia woli o danej treści.

Przykład: Kupujesz działkę budowlaną, podpisując akt notarialny, będąc przekonanym, że jest ona przeznaczona pod budownictwo mieszkaniowe, podczas gdy w rzeczywistości plan zagospodarowania przestrzennego dopuszcza tam tylko działalność usługową.

4. Podstęp

Podstęp ma miejsce, gdy jedna strona świadomie wprowadza drugą stronę w błąd, aby skłonić ją do dokonania czynności prawnej. Podstęp jest formą kwalifikowanego błędu – jest błędem wywołanym umyślnie przez drugą stronę.

Przykład: Kupujesz obraz, podpisując akt notarialny, zapewniany przez sprzedającego, że jest to oryginał znanego artysty, podczas gdy w rzeczywistości jest to falsyfikat.

5. Groźba

Jeśli oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem bezprawnej groźby, akt notarialny również może zostać unieważniony. Groźba musi być:

• Bezprawna: Działanie grożącego jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego.
• Poważna: Wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Przykład: Jesteś zmuszony do sprzedaży nieruchomości po zaniżonej cenie, ponieważ grozi Ci pobicie lub zniszczenie mienia, jeśli tego nie zrobisz.

Jak Unieważnić Akt Notarialny? Procedura Krok Po Kroku

Unieważnienie aktu notarialnego wymaga interwencji sądu. Sama wizyta u notariusza nie wystarczy. Konieczne jest podjęcie kroków prawnych:

1. Konsultacja z prawnikiem: Zanim podejmiesz jakiekolwiek działania, skonsultuj się z adwokatem lub radcą prawnym specjalizującym się w prawie cywilnym i nieruchomościach. Oceni on Twoją sytuację i doradzi, czy istnieją realne podstawy do unieważnienia aktu.

2. Przygotowanie pozwu: Jeśli prawnik potwierdzi zasadność unieważnienia, należy przygotować pozew o ustalenie nieważności czynności prawnej. Pozew kieruje się do sądu właściwego miejscowo ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego lub miejsce położenia nieruchomości (w sprawach nieruchomości).

3. Zgromadzenie dowodów: Do pozwu należy dołączyć wszelkie dowody potwierdzające istnienie wad oświadczenia woli. Mogą to być:

   • Dokumentacja medyczna (w przypadku braku świadomości lub swobody).
   • Korespondencja, nagrania rozmów (w przypadku podstępu, groźby).
   • Opinie biegłych (np. rzeczoznawcy, grafologa, psychiatry).
   • Zeznania świadków.

4. Opłacenie pozwu i złożenie w sądzie.

5. Postępowanie sądowe: Sąd przeprowadzi postępowanie dowodowe, przesłucha strony i świadków, może powołać biegłych. Na podstawie zgromadzonych dowodów sąd wyda wyrok.

6. Wyrok sądu: Jeśli sąd uzna, że istnieją podstawy do unieważnienia aktu notarialnego, wyda wyrok stwierdzający nieważność czynności prawnej. Wyrok ten ma moc wsteczną - czynność prawna jest traktowana tak, jakby nigdy nie została dokonana.

Skutki Unieważnienia Aktu Notarialnego

Unieważnienie aktu notarialnego ma poważne konsekwencje prawne:

• Nieważność czynności prawnej od początku (ex tunc): Oznacza to, że czynność prawna jest nieważna od momentu jej dokonania.
• Zwrot świadczeń: Strony są zobowiązane do zwrotu wszystkiego, co sobie wzajemnie świadczyły na podstawie nieważnej czynności prawnej. Przykładowo, w przypadku unieważnienia aktu sprzedaży nieruchomości, kupujący musi zwrócić nieruchomość, a sprzedający – otrzymaną cenę.
• Roszczenia odszkodowawcze: W pewnych sytuacjach strona, która poniosła szkodę w wyniku nieważnej czynności prawnej, może dochodzić odszkodowania od drugiej strony.

Ważny Termin! Rok na Unieważnienie Aktu Notarialnego

Prawo przewiduje krótki termin na podważenie aktu notarialnego z powodu wad oświadczenia woli. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli wygasa:

• W przypadku błędu: z upływem roku od jego wykrycia.
• W przypadku groźby: z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Przekroczenie tego terminu powoduje, że uprawnienie do unieważnienia aktu notarialnego wygasa bezpowrotnie. Dlatego tak ważne jest szybkie działanie i konsultacja z prawnikiem.

Omyłka Pisarska w Akcie Notarialnym a Unieważnienie

Omyłki pisarskie, takie jak literówki, błędy w numeracji, drobne nieścisłości redakcyjne, nie są podstawą do unieważnienia aktu notarialnego. Notariusz ma prawo sprostować takie oczywiste omyłki w specjalnym protokole sprostowania aktu notarialnego. Sprostowanie nie wymaga ponownego udziału stron i nie wiąże się z dodatkowymi kosztami.

Jak Znaleźć Notariusza, Który Pomoże Ci Uniknąć Problemów?

Choć ten artykuł dotyczy unieważnienia aktu notarialnego, warto pamiętać, że dobry notariusz to przede wszystkim gwarancja bezpieczeństwa i prawidłowości dokonywanych czynności prawnych. Notariusz ma obowiązek:

• Czuwać nad zgodnością czynności z prawem.
• Wyjaśnić stronom konsekwencje prawne czynności.
• Upewnić się, że strony działają świadomie i swobodnie.
• Odmówić dokonania czynności, jeśli poweźmie wątpliwości.

Skorzystaj z naszej porównywarki notariuszy! Znajdź doświadczonego i godnego zaufania notariusza w Twojej okolicy, który pomoże Ci bezpiecznie i sprawnie przeprowadzić transakcję i uniknąć w przyszłości konieczności unieważniania aktu notarialnego. Wybierz notariusza, który zapewni Ci profesjonalną obsługę i ochroni Twoje interesy.

Podsumowanie: Unieważnienie Aktu Notarialnego – Możliwe, Ale Wymagające

Unieważnienie aktu notarialnego jest realne, ale wymaga spełnienia ściśle określonych przesłanek prawnych i przeprowadzenia postępowania sądowego. Kluczowe są wady oświadczenia woli, takie jak brak świadomości, pozorność, błąd, podstęp czy groźba. Termin na podjęcie działań jest ograniczony do roku.

W przypadku wątpliwości co do ważności aktu notarialnego, niezwłocznie skonsultuj się z prawnikiem. A planując czynności notarialne, wybierz sprawdzonego notariusza, który zadba o bezpieczeństwo Twojej transakcji i pomoże uniknąć problemów w przyszłości.

FAQ - Najczęściej Zadawane Pytania o Unieważnienie Aktu Notarialnego

P: W jakiej sytuacji można unieważnić akt notarialny?

O: Unieważnienie aktu notarialnego jest możliwe w sytuacjach, gdy oświadczenie woli jednej ze stron było dotknięte wadą, np. brak świadomości lub swobody, pozorność, błąd istotny, podstęp, groźba.

P: Czy po podpisaniu aktu notarialnego można się wycofać?

O: Samo "wycofanie się" z aktu notarialnego nie jest możliwe. Można natomiast dążyć do jego unieważnienia na drodze sądowej, jeśli istnieją ku temu podstawy prawne (wady oświadczenia woli).

P: Kiedy można unieważnić akt notarialny darowizny?

O: Akt notarialny darowizny można unieważnić na takich samych zasadach, jak każdy inny akt notarialny – w przypadku wystąpienia wad oświadczenia woli. Dodatkowo, w przypadku darowizny, darczyńca może odwołać darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, ale to inna podstawa prawna niż unieważnienie z powodu wad oświadczenia woli.

P: Czy akt notarialny można zmienić?

O: Samego aktu notarialnego jako dokumentu nie można "zmienić" w sensie edytować po podpisaniu. Można go sprostować, jeśli zawiera oczywiste omyłki pisarskie. W przypadku poważniejszych błędów lub zmiany okoliczności, strony mogą sporządzić aneks do aktu notarialnego lub zawrzeć nową umowę, uchylającą poprzednią. Unieważnienie aktu notarialnego to odrębna procedura, prowadząca do uznania jego nieważności.

P: W jakim terminie można unieważnić akt notarialny?

O: Termin na podjęcie działań w celu unieważnienia aktu notarialnego z powodu wad oświadczenia woli wynosi rok od wykrycia błędu (w przypadku błędu) lub od ustania stanu obawy (w przypadku groźby). Po upływie tego terminu uprawnienie wygasa.

P: Kto może złożyć pozew o unieważnienie aktu notarialnego?

O: Pozew o unieważnienie aktu notarialnego może złożyć strona czynności prawnej, której oświadczenie woli było wadliwe, lub jej następcy prawni (np. spadkobiercy).